Een oude bok kan het perfect aanleggen met een groen blaadje zonder afkeuring te wekken, maar een rijpere vrouw die een affaire heeft met een frisse jongeman wordt nog steeds met de nek aangekeken. Vrouwen als Joséphine de Beauharnais, George Sand, Edith Piaf en Marguerite Duras, die op hoge leeftijd nog jonge vlammen wisten te veroveren, worden doorgaans smalend cougars genoemd, en ook de huidige Franse first lady, die een kwarteeuw ouder is dan haar man, kreeg al de nodige kritiek te verduren. Nu ja, misschien hebben de Fransen zich inmiddels met de situatie verzoend, maar in de jaren 90 van de vorige eeuw was zo'n relatie echt nog wel een dingetje.
In die dagen kreeg Annie Ernaux, die toen in de vijftig was, een verhouding met een student die dertig jaar jonger was dan zij. De jongeman is de neerslag van die affaire. Dit boekje is de zoveelste episode in een autobiografische onderneming die een halve eeuw geleden begon, want de Franse Nobelprijswinnares p…Lees verder
Een oude bok kan het perfect aanleggen met een groen blaadje zonder afkeuring te wekken, maar een rijpere vrouw die een affaire heeft met een frisse jongeman wordt nog steeds met de nek aangekeken. Vrouwen als Joséphine de Beauharnais, George Sand, Edith Piaf en Marguerite Duras, die op hoge leeftijd nog jonge vlammen wisten te veroveren, worden doorgaans smalend cougars genoemd, en ook de huidige Franse first lady, die een kwarteeuw ouder is dan haar man, kreeg al de nodige kritiek te verduren. Nu ja, misschien hebben de Fransen zich inmiddels met de situatie verzoend, maar in de jaren 90 van de vorige eeuw was zo'n relatie echt nog wel een dingetje.
In die dagen kreeg Annie Ernaux, die toen in de vijftig was, een verhouding met een student die dertig jaar jonger was dan zij. De jongeman is de neerslag van die affaire. Dit boekje is de zoveelste episode in een autobiografische onderneming die een halve eeuw geleden begon, want de Franse Nobelprijswinnares pleegt alle cruciale gebeurtenissen in haar leven van zich af te schrijven in haar werk. Het flinterdunne uitgaafje beslaat 48 dunbedrukte bladzijden, nawoord van de vertaler inbegrepen, en de eigenlijke tekst telt amper 25 pagina's schoon aan de haak. Hij kwam in twee fasen tot stand, werd eind jaren 90 opgetekend, verdween vervolgens onvoltooid in een lade, werd in 2022 afgewerkt en is nu ook in het Nederlands vertaald.
De minnaar in kwestie maakte eerder al zijn opwachting in De jaren, haar magnum opus dat in 2008 verscheen, maar zijn naam blijft nog steeds in het ongewisse. We komen alleen te weten dat hij student was en in Rouen woonde, waar de schrijfster in de jaren 60 zelf studeerde. Zijn flat keek uit op het ziekenhuis waar ze destijds terechtkwam na een clandestiene abortus. Een en ander katapulteert haar prompt terug naar haar eigen studententijd. De twee tijdlagen schuiven over elkaar heen. Door haar jonge geliefde krijgt ze een weldadig gevoel van leeftijdloosheid en verandert haar leven in 'een vreemde, voortdurende palimpsest'.
Behalve in leeftijd is er tussen beiden ook een verschil in sociale status, en laat dat nu net een van Ernaux' stokpaardjes zijn. De gedragingen van het berooide jongmens worden 'gedicteerd door aanhoudend, overgeërfd geldgebrek'. Zijn manieren en zijn taalgebruik zijn navenant, wat haar aan haar eigen volkse afkomst herinnert. De auteur, een kruideniersdochter uit het Normandische stadje Yvetot, heeft zich altijd geschaamd voor haar nederige origine. Die schaamte is de motor voor haar schrijverschap, maar inmiddels heeft ze zich aan haar milieu ontworsteld en nu geniet ze met volle teugen van haar intellectuele en economische overwicht. Sterker nog, haar schaamte heeft plaatsgemaakt voor een gevoel van triomf. Ongegeneerd beschrijft ze hun ongelijke machtsrelatie vanuit het oogpunt van het profijt dat ze er allebei van trekken. Zestig jaar geleden nam de schrijfster zich voor te gaan schrijven 'om haar soort te wreken'. Voor de verandering neemt ze het eens niet op voor het proletariaat, maar voor de vrouwen die door oudere mannen worden geïnstrumentaliseerd.
Prousts madeleine
'Vaak heb ik de liefde bedreven om mezelf tot schrijven te dwingen', aldus Ernaux. Zoals de madeleine bij Proust voert deze verhouding haar linea recta terug naar haar jonge jaren, wat uiteindelijk leidt tot de genese van een boek. Uit haar herinneringen zal Het voorval ontstaan, het relaas van de clandestiene abortus die ze in 1963 onderging. De schrijfster flirt wel vaker met het proustiaanse thema van de tijd, maar verder is ze met haar compacte romans, haar korte zinnen en haar scherpe politieke bewustzijn in alles het tegendeel van haar illustere voorganger. Bij haar geen meanderende zinnen, geen diepgravende psychologie en geen ruimte voor suggestie, maar klinische, afstandelijke analyses met een forse sociologische inslag. Schrijven is voor Ernaux nu eenmaal een politieke daad. Deze keer ligt haar feministische engagement er centimeters dik bovenop. Het komt dit uitgaafje niet ten goede.
De jongeman is, kortom, een mager beestje. Uit dit werkstuk onthouden we vooral dat er niets gaat boven een jonge minnaar om je weer jong te voelen en dat seks een uitstekende remedie is tegen een writer's block.
Vertaald door Rokus Hofstede, De Arbeiderspers, 48 blz., € 17.50.
Verberg tekst
.jpg){kind=link}